در نوشتار موسیقی برای نشان دادن میزان کشش یک نت، یعنی اینکه هر نت چقدر از نظر زمانی طول می‌کشد (یا به عبارتی قبل از سر رسیدن نت بعدی، چقدر می‌ماند) از اشکال گرافیکی استفاده می‌شود. به این مفهوم ارزش زمانی نت‌ها یا «دیرند» گفته می‌شود.
نکته مهم: در نوشته پیش رو در مورد ارزش زمانی نت‌ها ، تمامی نکات با این پیش‌فرض نوشته شده است که همه چیز در میزان‌نمای ساده‌ی چهار-چهار اتفاق می‌افتد. در باقی میزان‌نماها این قواعد قدری تغییر می‌کنند. نوشته جداگانه‌ای در مورد چیستیِ میزان‌نما (نشانه‌ی میزان) و نحوه این تغییرات خواهم نوشت. تا قبل از خواندن آن برای سادگی روند آموزش، همین قوانین ساده را بیاموزید، تبدیل این قوانین (برای میزان‌نماهای دیگر مثل سه-چهار، دو-چهار، شش-هشت و غیره) با این روش آموزش بسیار آسانتر خواهد بود. این نوشته کوتاه جواب به سوالهایی‌ست که در مراحل اولیه نوازندگی مکرر پیش می‌آید: سیاه چند ضرب است؟ سفید چند ضرب است؟ چنگ چند ضرب است؟
ارزش زمانی نت سیاه
اولین نتی که معرفی می‌کنیم نت سیاه است. هر گاه این شکل را می‌بینیم می‌دانیم که این نت به اندازه یک ضرب طول می‌کشد. یعنی اگر به شکل منظم دست بزنیم. هر سیاه برابر یک دست زدن است. یا اگر از مترونوم استفاده می‌کنیم، یک نت همزمان با صدای مترونوم است.
نت‌های با ارزش زمانی بیشتر از سیاه:
ارزش زمانی نت سفید
این نت ارزش زمانی دوبرابر نت سیاه دارد. یعنی وقتی در حال دست زدن هستیم به اندازه دو دست کش می‌آید. اول کلمه سفید را دست اول می‌گوییم و «ی» را کش می‌دهیم تا زمانی که دست دوم را هم بزنیم، آنگاه کلمه «سفید» را تمام می‌کنیم.
اگر از مترونوم استفاده می‌کنیم به این معنی‌ست که یک نت همزمان با صدای مترونوم است و پس از آن ادامه پیدا می‌کند تا وقتی که مترونوم یک صدای دیگر هم تولید کند. درست قبل از اینکه صدای دیگری (سومی) بدهد، کشش نت سفید تمام می‌شود.
نکته برای تمرین بچه‌ها: روی بلز بچه‌ها سر ضرب اول (دست اول) نت را می‌زنیم، و با ضرب دوم (دست دوم) چیزی نمی‌زنیم و اجازه می‌دهیم صدای نت خودش به صورت طبیعی ادامه پیدا کند. در فلوت از ضرب اول دمیدن را شروع می‌کنیم و تا بعد از ضرب دوم (درست قبل از دست سوم) دمیدن را ادامه می‌دهیم. در طول هر دو ضرب مداوم می‌دمیم.
ارزش زمانی نت گرد
این نت ارزش زمانی چهار برابر سیاه دارد. یعنی چهار ضرب. همزمان با ضرب اول گفتن «گرد» را شروع می‌کنیم و روی کسره بعد از «گ» می‌مانیم تا چهار ضرب تمام شود و ما بتوانیم ادا کردن کلمه «گرد» را تمام کنیم.
اگر از مترونوم استفاده می‌کنیم به اندازه‌ی چهار ضرب مترونوم طول می‌کشد. یعنی همزمان با ضرب اول نت شروع می‌شود و ادامه پیدا می‌کند تا سه صدای دیگر هم از مترونوم بشنویم. کشش نت گرد درست قبل از صدای دیگر (صدای پنجم) به پایان می‌رسد.
نت‌هایی با ارزش زمانی کمتر از سیاه:
چنگ
ارزش زمانی نصف سیاه دارد. یعنی با هر ضربه دست، دو چنگ می‌گوییم.
اگر از مترونوم استفاده می‌کنیم به این معنی‌ست که یک نت همزمان با صدای مترونوم، و دیگری در سکوت میان همان ضرب اول و ضرب بعدی ست.
دولاچنگ
ارزش زمانی یک چهارم سیاه دارد. یعنی چهار نت دولاچنگ را باید با یک بار دست زدن (یک ضرب) فوری بگوییم. چون گفتن کلمه «دولاچنگ» به سرعت، آن هم چهار بار کار سختی است، به جایش می‌توانیم بگوییم: ۱، ۲، ۳، ۴. در این حالت یک با ضربه دست گفته می‌شود و قبل از دست دوم، ۲ و ۳ و ۴ را می‌گوییم. با ضرب بعدی باز همین کار را می‌کنیم.
اگر از مترونوم استفاده می‌کنیم نت شماره‌ی یک را همزمان با صدای ضرب مترونوم و سه تای بعدی را با فواصل برابر، پیش از صدای ضرب بعد مترونوم اجرا می‌کنیم.
موارد گفته شده پر استفاده‌ترین شکل‌های ارزش زمانی نت‌ها هستند. گونه‌های دیگری از ارزش زمانی وجود دارد که در موسیقی کودک کمی کم‌استفاده تر هستند و در یادداشت جداگانه‌ای به آنها خواهیم پرداخت.
سکوت
نکته: به نسبت کلاس، سن بچه‌ها، روند آموزش و مسایل دیگر ممکن است بچه‌ها ابتدا از اسامی دیگری برای این نشانه‌ها استفاده کنند. در مراحل بعد به اسم واقعی نشانه‌ها می‌رسیم. وقتی بچه‌ها اسم بی‌ربطی به نت‌ها نسبت می‌دهند، نگران نباشید و بهشان اعتماد کنید.
کلاس‌های آموزش نت‌خوانی و سلفژ (آنلاین و حضوری)
گام: گروه آموزگاران موسیقی کلاس‌های آموزش نت‌خوانی، ریتم‌خوانی و سرایش خود را به صورت آنلاین و حضوری برگزار می‌کند. برای ثبت‌نام در کلاس‌ها می‌توانید با تلفن‌های گام تماس بگیرید.
نگارنده‌ی یادداشت آموزشی این صفحه، بهتاش داورپناه، از مدرسان این دوره‌های آموزشی هستند.
از مجموعه گفتارهای آموزشی : این مجموعه برای آموزش منظم و یا مراجعه‌های گاه‌به‌گاه والدین کودکانِ حاضر در دوره‌های موسیقی کودک طراحی شده‌است. این مقالات کوتاه آموزشی به مرور افزایش و بهبود خواهند یافت. در صورت نیاز به آموزش عناوینی که اکنون در سایت موجود نیست، مشاهده ایراد و یا تمایل به ارایه پیشنهاد از صفحه ارتباط با من استفاده نمایید.
برای مطالعه بیشتر در زمینه تئوری موسیقی می‌توانید به کتاب مصطفی‌کمال پورتراب با نام «تئوری موسیقی» (لینک خرید) یا کتاب «تئوری بنیادی موسیقی» نوشته پرویز منصوری (لینک خرید) مراجعه کنید. کتاب تئوری بنیادی موسیقی که من ترجیحش می‌دهم، ممکن است در نوبت‌های مختلف چاپ رنگ جلدش عوض شود. این نسخه‌ها با هم تفاوتی ندارند.
بایگانی گفتارهای آموزشی
بخش | گفتار
ساختار گفتارهای آموزشی سایت در حال تغییر و بهبود است. این تغییرات برای ایجاد سهولت گسترش و افزایش این گفتارها و همینطور دسترسی آسانتر مخاطبان در حال انجام است. به مرور همه‌ی گفتارها به این بخش افزوده خواهند شد.
