ارزش زمانی نت‌ها

در نوشتار موسیقی برای نشان دادن میزان کشش یک نت، یعنی اینکه هر نت چقدر از نظر زمانی طول می‌کشد (یا به عبارتی قبل از سر رسیدن نت بعدی، چقدر می‌ماند) از اشکال گرافیکی استفاده می‌شود. به این مفهوم ارزش زمانی نت‌ها یا «دیرند» گفته می‌شود.

نکته مهم: در نوشته پیش رو در مورد ارزش زمانی نت‌ها ، تمامی نکات با این پیش‌فرض نوشته شده است که همه چیز در میزان‌نمای ساده‌ی چهار-چهار اتفاق می‌افتد. در باقی میزان‌نماها این قواعد قدری تغییر می‌کنند. نوشته جداگانه‌ای در مورد چیستیِ میزان‌نما (نشانه‌ی میزان) و نحوه این تغییرات خواهم نوشت. تا قبل از خواندن آن برای سادگی روند آموزش، همین قوانین ساده را بیاموزید، تبدیل این قوانین (برای میزان‌نماهای دیگر مثل سه-چهار، دو-چهار، شش-هشت و غیره) با این روش آموزش بسیار آسان‌تر خواهد بود. این نوشته کوتاه جواب به سوالهایی‌ست که در مراحل اولیه نوازندگی مکرر پیش می‌آید: سیاه چند ضرب است؟ سفید چند ضرب است؟ چنگ چند ضرب است؟

ارزش زمانی نت سیاهارزش زمانی نت سیاه 

اولین نتی که معرفی می‌کنیم نت سیاه است. هر گاه این شکل را می‌بینیم می‌دانیم که این نت به اندازه یک ضرب طول می‌کشد. یعنی اگر به شکل منظم دست بزنیم. هر سیاه برابر یک دست زدن است. یا اگر از مترونوم استفاده می‌کنیم، یک نت همزمان با صدای مترونوم است.

نت‌های با ارزش زمانی بیشتر از سیاه:

ارزش زمانی نت سفیدارزش زمانی نت سفید

این نت ارزش زمانی دوبرابر نت سیاه دارد. یعنی وقتی در حال دست زدن هستیم به اندازه دو دست کش می‌آید. اول کلمه سفید را دست اول می‌گوییم و «ی» را کش می‌دهیم تا زمانی که دست دوم را هم بزنیم، آنگاه کلمه «سفید» را تمام می‌کنیم.
اگر از مترونوم استفاده می‌کنیم به این معنی‌ست که یک نت همزمان با صدای مترونوم است و پس از آن ادامه پیدا می‌کند تا وقتی که مترونوم یک صدای دیگر هم تولید کند. درست قبل از اینکه صدای دیگری (سومی) بدهد، کشش نت سفید تمام می‌شود.

نکته برای تمرین بچه‌ها: روی بلز بچه‌ها سر ضرب اول (دست اول) نت را می‌زنیم، و با ضرب دوم (دست دوم) چیزی نمی‌زنیم و اجازه می‌دهیم صدای نت خودش به صورت طبیعی ادامه پیدا کند. در فلوت از ضرب اول دمیدن را شروع می‌کنیم و تا بعد از ضرب دوم (درست قبل از دست سوم) دمیدن را ادامه می‌دهیم. در طول هر دو ضرب مداوم می‌دمیم.

نت گردارزش زمانی نت گرد

این نت ارزش زمانی چهار برابر سیاه دارد. یعنی چهار ضرب. همزمان با ضرب اول گفتن «گرد» را شروع می‌کنیم و روی کسره بعد از «گ» می‌مانیم تا چهار ضرب تمام شود و ما بتوانیم ادا کردن کلمه «گرد» را تمام کنیم.
اگر از مترونوم استفاده می‌کنیم به اندازه‌ی چهار ضرب مترونوم طول می‌کشد. یعنی همزمان با ضرب اول نت شروع می‌شود و ادامه پیدا می‌کند تا سه صدای دیگر هم از مترونوم بشنویم. کشش نت گرد درست قبل از صدای دیگر (صدای پنجم) به پایان می‌رسد.

نت‌هایی با ارزش زمانی کمتر از سیاه:

نت چنگچنگ

ارزش زمانی نصف سیاه دارد. یعنی با هر ضربه دست، دو چنگ می‌گوییم.
اگر از مترونوم استفاده می‌کنیم به این معنی‌ست که یک نت همزمان با صدای مترونوم، و دیگری در سکوت میان همان ضرب اول و ضرب بعدی ست.

نت دولاچنگدولاچنگ

ارزش زمانی یک چهارم سیاه دارد. یعنی چهار نت دولاچنگ را باید با یک بار دست زدن (یک ضرب) فوری بگوییم. چون گفتن کلمه «دولاچنگ» به سرعت، آن هم چهار بار کار سختی است، به جایش می‌توانیم بگوییم: ۱، ۲، ۳، ۴. در این حالت یک با ضربه دست گفته می‌شود و قبل از دست دوم، ۲ و ۳ و ۴ را می‌گوییم. با ضرب بعدی باز همین کار را می‌کنیم.
اگر از مترونوم استفاده می‌کنیم نت شماره‌ی یک را همزمان با صدای ضرب مترونوم و سه تای بعدی را با فواصل برابر، پیش از صدای ضرب بعد مترونوم اجرا می‌کنیم.

موارد گفته شده پر استفاده‌ترین شکل‌های ارزش زمانی نت‌ها هستند. گونه‌های دیگری از ارزش زمانی وجود دارد که در موسیقی کودک کمی کم‌استفاده تر هستند و در یادداشت جداگانه‌ای به آن‌ها خواهیم پرداخت.

سکوت

سکوت زمانی می‌آید که می‌خواهیم درنگ کنیم و هیچ نخوانیم و نزنیم. این سکوت چقدر باید طول بکشد؟ در این مورد کار به این صورت راحت شده است که هر کدام از موارد بالا یک علامت معادل سکوت دارند. یعنی دقیقا به اندازه علامت معادلشان سکوت می‌کنیم. سکوت سیاه یعنی یک ضرب سکوت. سکوت سفید یعنی دو ضرب سکوت.
ارزش زمانی نت‌ها در متر چهار چهار

نکته: به نسبت کلاس، سن بچه‌ها، روند آموزش و مسایل دیگر ممکن است بچه‌ها ابتدا از اسامی دیگری برای این نشانه‌ها استفاده کنند. در مراحل بعد به اسم واقعی نشانه‌ها می‌رسیم. وقتی بچه‌ها اسم بی‌ربطی به نت‌ها نسبت می‌دهند، نگران نباشید و بهشان اعتماد کنید.

کلاس‌های آموزش نت‌خوانی و سلفژ (آنلاین و حضوری)

گام: گروه آموزگاران موسیقی کلاس‌های آموزش نت‌خوانی، ریتم‌خوانی و سرایش خود را به صورت آنلاین و حضوری برگزار می‌کند. برای ثبت‌نام در کلاس‌ها می‌توانید با تلفن‌های گام تماس بگیرید.

با تلفن گام تماس بگیرید. 02128426123

نگارنده‌ی یادداشت آموزشی این صفحه، بهتاش داورپناه، از مدرسان این دوره‌های آموزشی هستند.


از مجموعه گفتارهای آموزشی : این مجموعه برای آموزش منظم و یا مراجعه‌های گاه‌به‌گاه والدین کودکانِ حاضر در دوره‌های موسیقی کودک طراحی شده‌است. این مقالات کوتاه آموزشی به مرور افزایش و بهبود خواهند یافت. در صورت نیاز به آموزش عناوینی که اکنون در سایت موجود نیست، مشاهده ایراد و یا تمایل به ارایه پیشنهاد از صفحه ارتباط با من استفاده نمایید.

برای مطالعه بیشتر در زمینه تئوری موسیقی می‌توانید به کتاب مصطفی‌کمال پورتراب با نام «تئوری موسیقی» (لینک خرید) یا کتاب «تئوری بنیادی موسیقی» نوشته پرویز منصوری (لینک خرید) مراجعه کنید. کتاب تئوری بنیادی موسیقی که من ترجیحش می‌دهم، ممکن است در نوبت‌های مختلف چاپ رنگ جلدش عوض شود. این نسخه‌ها با هم تفاوتی ندارند.

بایگانی گفتارهای آموزشی

ساختار گفتارهای آموزشی سایت در حال تغییر و بهبود است. این تغییرات برای ایجاد سهولت گسترش و افزایش این گفتارها و همینطور دسترسی آسانتر مخاطبان در حال انجام است. به مرور همه‌ی گفتارها به این بخش افزوده خواهند شد.

علامت بکار (♮)

پیش از اینکه توضیح بدهیم که علامت بکار (♮) چیست و چه می‌کند، لازم است مواردی را یادآوری کنیم.

هفت نت، علامت‌های دیِز (♯) و بِمُل (♭)

جز هفت نت اصلی موسیقی، پنج نت دیگر وجود دارند که در میان نت‌های اصلی قرار دارند. نام هفت نت را می‌دانیم و همینطور می‌دانیم پنج نت میان آنها نام مستقلی ندارند و وابسته به نام اصلی‌ها، نام‌گذاری می‌شوند. برای این نام‌گذاری از دو علامت دیز (♯) و بمل (♭) استفاده می‌کنیم. برای مثال به نتی که میان نت دو و نت رِ قرار دارد، نت دودیِز (یعنی نت بالایی دو، نتی که از دو نیم‌پرده زیرتر است) یا نت رِبِمُل (یعنی نت پایینی رِ، نتی که از رِ نیم‌پرده بم‌تر است) می‌گوییم.

علامت بکار (♮) چیست و چکار می‌کند؟

قبل از هر چیز دو نکته‌ی زیر را به خاطر بسپارید:

  • نکته‌ی اول: علامت بکار (♮) علامتی از خانواده‌ی1 دیِز (♯) و بمل (♭) است. به این معنی که کارکرد آن روشن کردن جا (یا مختصات) دقیق نت نسبت به هفت نت اصلی موسیقی است. این علامت هم مثل علامت‌های هم خانواده‌اش پشت نت قرار می‌گیرد.
  • نکته‌ی دوم: علامت بکار (♮) مثل دیز و بمل معنی «نیم‌پرده زیرتر» یا «نیم‌پرده بم‌تر» نمی‌دهد. بلکه تاکیدی‌ست روی این موضوع که دقیقاً در مورد خود نت صحبت می‌کنیم. نه هیچ نت زیرتر یا بم‌تر دیگری.

با در نظر گرفتن نکات بالا می‌دانیم که هفت نت موسیقی خودشان همه بکار (♮) هستند. در نتیجه این علامت فقط کارکرد تاکیدی دارد و به جای عوض کردن چیزی در مورد نتی که پشت آن می‌آید، یادآوری می‌کند که در آنجا مقصودمان حالت اصلی و تغییرنکرده‌ی آن نت است.

چرا؟

ممکن است بپرسید حالا که قرار نیست این علامت چیزی را در مورد نت‌ها عوض کند، پس چرا از آن استفاده می‌کنیم؟ برای پاسخ به این سوال لازم است دو موضوع را یادآوری کنم.

  • یادآوری اول: وقتی علامت دیز (♯) یا بمل (♭) استفاده می‌شود، اثرش تا پایان میزان باقی می‌ماند. یعنی اگر برای مثال نت فا را با علامت دیز تبدیل کنیم به نت فادیز، تا پایان میزان اگر نت فای دیگری بیاید، حتی اگر علامت دیز نداشته باشد، باید فادیز نواخته بشود.
  • یادآوری دوم: وقتی سرکلید2 یک قطعه علامت دیز و یا بمل داریم، اثر آن علامت در تمام طول قطعه اعمال می‌شود. یعنی برای مثال اگر در گام فاماژور هستیم و سرکلید قطعه سی‌بمل شده‌است، تا پایان قطعه هر نت سی که دیده می‌شود باید سی‌بمل نواخته شود.

وقتی یک نت با علامت دیز (♯) یا بمل (♭) تغییر پیدا می‌کند، گاهی پس از آن لازم می‌شود که دوباره حالت معمول (بدون دیز و بمل) نت استفاده بشود. در این مواقع باید از علامت بکار (♮) استفاده کنیم. یعنی اثر دیز و بمل را از بین می‌بریم. وقتی این علامت را دیدیم متوجه می‌شویم که دو قانون یادآوری شده در بالا در مورد این یک نت خاص دیگر صدق نمی‌کند و لازم است بدانیم که اثر دیز و بمل از بین رفته است.

یک نکته‌ی اضافه

از ترکیب نکته‌ها و یادآوری‌های بالای متوجه می‌شویم که چون بکار (♮) هم خانواده دیز و بمل است، قانون بقای اثرش تا پایان میزان شامل حال او نیز می‌شود. یعنی اگر برای مثال در یک قطعه‌ی فاماژور که سی بمل بوده، ما در ابتدای یک میزان از سی‌بکار استفاده کردیم، تا پایان آن میزان، نت سی دیگر بمل نیست و بکار خواهد بود. مگر اینکه دوباره بمل آورده شود. وقتی میزان تمام شد، در شروع میزان بعد بدون نیاز به آمدن دوباره‌ی علامت بمل، باز همه‌ی سی‌های بی علامت را سی‌بمل می‌نوازیم. به هر حال سر کلید قطعه سی بمل است و زور بکار بیش از یک میزان نیست.3

اشتباه رایج:‌ علامت خنثی کننده نت

گاهی شنیده می‌شود که هنرجویان یا والدین‌شان به علامت بکار به اشتباه «علامت خنثی کننده نت» می‌گویند. اینکه نام بکار را فراموش کرده‌اند قابل درک است. اما از آنجایی که نت بمب نیست که «خنثی کردن» نیاز داشته باشد، حالا که قرار است توصیف‌ش کنیم اگر به جای «علامت خنثی کننده نت» بگوییم «علامت خنثی کننده اثر دیز و بمل»، یا حتی کلمه اثر را حذف کنیم و بگوییم «علامت خنثی کننده دیز و بمل» توصیف دقیق‌تری‌ست.

 

بهتاش داورپناه


1 در تئوری موسیقی به علامت‌های دیز و بمل علامت‌های عرضی گفته می‌شود.
2 در ابتدای پنج‌خط حامل و کنار کلید سل، کلید فا و یا کلید دو
3 اگر در سرکلید نت ما دیز یا بمل نشده بود و به جای آن نت با یک علامت عرضی در میان قطعه تغییر کرده بود و پس از آن با علامت بکار به حالت طبیعی برگشته بود، پس از پایان میزان هم بکار باقی می‌ماند. در حقیقت با شروع میزان تازه، باز سرکلید اعمال می‌شود.

کلاس‌های سلفژ گام: گروه آموزگاران موسیقی

کلاس‌های آنلاین سطح‌بندی شده
طراحی شده برای کودکان و نوجوانان
مدرس: بهتاش داورپناه
اطلاعات بیشتر

با تلفن گام تماس بگیرید. 02128426123

پنج خط حامل : نمایش نت‌ها در نوشتار موسیقی

پیش از این نام نت‌ها در موسیقی را معرفی کردیم. حالا می‌خواهیم در مورد نحوه نمایش نت‌ها در نوشتار موسیقی حرف بزنیم. موسیقی روی پنج خط نوشته می‌شود.

پنج خط حامل : محل نمایش نت‌ها در نوشتار موسیقی

نمایش نت‌ها در نوشتار موسیقی به وسیله شکل نت‌ها نیست. یعنی علامتی که نوشته می‌شود عاملی نیست که مشخص می‌کند که یک نت دو، سل یا نت دیگری‌ست. بلکه محل قرارگیری آن علامت روی پنج خط نشان دهنده نام نت (و هویت فرکانسی) آن است. برای نشان دادن این موضوع از نت گرد استفاده می‌کنیم. (اشکال خاصیت دیگری از نت‌ها را نشان می‌دهد که به آن در بخش دیگری پرداخته می‌شود.)

نمایش نت‌ها روی پنج خط حامل

نت‌ها می‌توانند روی خطوط قرار بگیرند.

نوشتار موسیقی : نت‌های روی خطوط حامل

نت‌ها همچنین می‌توانند بین خطوط نوشته شوند.

نوشتار موسیقی : نت‌ها بین خطوط حامل

و یا بالا و پایین پنج خط

نوشتار موسیقی - نت‌ها در پنج خط حامل می‌توانند بالا و پایین پنج خط باشند.

همچنین می‌توانیم خطوط اضافه (موقتی) به پنج خط اضافه کنیم.

نوشتار موسیقی - همچنین در صورت نیاز می‌توانیم خطوط اضافه (موقتی) به پنج خط اضافه کنیم.
برای هر نت لازم است خطوط اضافه‌اش جداگانه از بقیه نت‌ها رسم شود.

برای نشان دادن نت‌ها، لازمه کار یک کلید است که راهنمای جای نت‌ها باشد. در اینجا از کلیدِ سُل که متداول‌ترین کلید در موسیقی است استفاده می‌کنیم. هر چه از پایین، بالاتر می‌رویم به نت‌های زیرتر (یا نت‌های بعدی در فهرست نام نت‌ها) می‌رسیم. دو تا دوی‌کوچک رو به شکل زیر نشان می‌دهیم.

نوشتار موسیقی - دو تا دوی‌کوچک رو پنج خط حامل

آموختن جای نت‌های موسیقی روی پنج خط حامل به شیوه دنبال کردن روند بم به زیر به ترتیب اسامی نت‌ها را به هیچ وجه پیشنهاد نمی‌کنم. ممکن است این روش در ابتدای کار باعث رسیدن به اسامی نت‌ها بشود، ولی هنرجو را بسیار کند می‌کند و روند استفاده از نوشتار موسیقی را دشوار می‌کند.


نمایش نت‌ها روی پنج خط با سه کلید متداول

کلید سل

در اینجا نت‌ها را تا یک خط اضافه بالا و پایین خطوط حامل و با کلید سل نشان می‌دهیم. می‌توانیم خطوط اضافه را بیشتر کنیم و نت‌ها به همین ترتیب نامشان تکرار می‌شود.

کلید فا

تصویر بعد نت‌ها را روی پنج خط حامل، باز هم با یک خط اضافه‌ی بالا و پایین ولی این بار با کلید فا نشان می‌دهد.

کلید دو

در این تصویر نیز می‌توانید نت‌ها را با همان شرایط موارد قبل ولی در کلید دو ببینید.

نکته: هر بار که نام نت‌ها تکرار می‌شود، در حقیقت همان نت ولی این بار باصدای زیرتر را می‌شنویم. یعنی فرکانس دو برابر شده‌است. هر چه در پنج خط بالاتر زیرتر و هر چه پایین‌تر بمتر است.

گام: گروه آموزگاران موسیقی، در حال حاضر کلاس‌های آموزش نت‌خوانی و سلفژ ویژه کودکان و نوجوانان خود را به صورت آنلاین برگزار می‌کند. در صورت تمایل به وبسایت گام مراجعه کنید یا با تلفن گام (02128426123) تماس بگیرید.


از مجموعه گفتارهای آموزشی : این مجموعه برای آموزش منظم و یا مراجعه‌های گاه‌به‌گاه والدین کودکانِ حاضر در دوره‌های موسیقی کودک طراحی شده‌است. این مقالات کوتاه آموزشی به مرور افزایش و بهبود خواهند یافت. در صورت نیاز به آموزش عناوینی که اکنون در سایت موجود نیست، مشاهده ایراد و یا تمایل به ارایه پیشنهاد از صفحه ارتباط با من استفاده نمایید.

برای مطالعه بیشتر در زمینه تئوری موسیقی می‌توانید به کتاب مصطفی‌کمال پورتراب با نام «تئوری موسیقی» (لینک خرید) یا کتاب «تئوری بنیادی موسیقی» نوشته پرویز منصوری (لینک خرید) مراجعه کنید. کتاب تئوری بنیادی موسیقی که من ترجیحش می‌دهم، ممکن است در نوبت‌های مختلف چاپ رنگ جلدش عوض شود. این نسخه‌ها با هم تفاوتی ندارند.

بایگانی گفتارهای آموزشی

ساختار گفتارهای آموزشی سایت در حال تغییر و بهبود است. این تغییرات برای ایجاد سهولت گسترش و افزایش این گفتارها و همینطور دسترسی آسانتر مخاطبان در حال انجام است. به مرور همه‌ی گفتارها به این بخش افزوده خواهند شد.

اسم نت‌های موسیقی

آموختن اسم نت‌های موسیقی از آموختن الفبای هر زبانی آسانتر است. حتماً دقت کرده‌اید که روی سازی مثل پیانو کلاویه‌های زیادی وجود دارد و می‌تواند صداهای گوناگونی تولید کند. در مورد سازهای دیگر و صدا انسان هم همینطور است. نکته جالب این است که برای همه‌ی این صداها تنها هفت اسم وجود دارد.

به فارسیدورِمیفاسُللاسی
نظام هجاییdoremifasollasi
نظام الفباییCDEFGAB
نام نت‌های موسیقی در نظام‌های نامگذاری متداول

تکلیف نام نت‌های آن همه کلاویه روی پیانو چه می‌شود؟

تمامی کلاویه‌های سفید روی پیانو به دسته‌های هفت‌تایی تقسیم‌می‌شوند. گروه‌ها از چپ به راست شماره‌گذاری می‌شوند. نام هر کدام از نت‌های در هر گروه مانند جدول بالاست. برای اینکه وقتی برای مثال در مورد نت سُل حرف می‌زنند، شنونده بداند در مورد کدام سل حرف می‌زنند از شماره گروه استفاده می‌کنند. برای مثال می‌گویند «سُل چهارم» یا «سل اکتاو چهار». در گفتار دیگری توضیح می‌دهم که چرا به این گروه نت‌ها «اکتاو» می‌گویند.

اینکه چرا برای توضیح موضوع‌های مربوط به تئوری از مثال ساز پیانو استفاده می‌کنند به دلیل سهولت درک مطلب به خاطر شکل ظاهری ساز پیانوست. این مفاهیم در همه‌ی سازها صدق می‌کنند و برای نوازندگان آن سازها راحت‌تر قابل درک است.

کارکرد این نظام‌های مشخص‌کننده اسم نت‌های موسیقی چیست و بالاخره کدام را باید یاد بگیریم؟

پاسخ سریع اینکه لازم است هر دو را که یاد بگیریم. به صورت معمول نظام الفبایی برای اسم نت‌های موسیقی در کشورهای انگلیسی‌زبان و نظام هجایی در دیگر ممالک اروپایی پراستفاده‌تر است. فارغ از این، در یک کشور ثابت هر کدام از اینها در رویکردهای مختلف آموزشی می‌توانند نقشی برعهده بگیرند. برای مثال یک گیتاریست در ایران، برای نوشتن نام یک آکورد از نظام الفبایی استفاده می‌کند ولی همان را در کلام، هجایی می‌خواند. در تمرین‌های دیده‌خوانی نت و سلفژ، نام‌های هجایی معمول است.

اسم نت‌های موسیقی در کلاس موسیقی کودک:

روی تیغه‌های سازهای بلز، زایلوفون و متالوفون برای اسم نت‌های موسیقی از نظام نامگذاری الفبایی استفاده شده‌است. در گفتار از نظام هجایی استفاده می‌کنیم. کودکان به مرور می‌آموزند که با دیدن نشان‌های نظام الفبایی اسامی نظام هجایی را به یاد آورند.

دانستنی

نظام هجایی برای اسم نت‌های موسیقی (که در ایران هم رواج دارد) بر اساس تئوری موسیقی قرون وسطا است و در ایتالیا و فرانسه ریشه دارد. این اسامی برگرفته از هجاهای ابتدای یک شعر مناجات‌گونه هستند.
نظام الفبایی (که در کشورهای انگلیسی و آلمانی زبان رواج دارد) ریشه در تئوری موسیقی یونان باستان داشته و نت لا را مبدا قرار داده است.
نظام الفبایی مبتنی بر حروف ابجد از قدیمی‌ترین نظام‌های نام‌گذاری نت‌هاست و ریشه ایرانی دارد. در رساله‌های یعقوب کندی، فارابی، ابن‌سینا و … این نظام و روند تکامل‌ش دیده می‌شود.


از مجموعه گفتارهای آموزشی : این مجموعه برای آموزش منظم و یا مراجعه‌های گاه‌به‌گاه والدین کودکانِ حاضر در دوره‌های موسیقی کودک طراحی شده‌است. این مقالات کوتاه آموزشی به مرور افزایش و بهبود خواهند یافت. در صورت نیاز به آموزش عناوینی که اکنون در سایت موجود نیست، مشاهده ایراد و یا تمایل به ارایه پیشنهاد از صفحه ارتباط با من استفاده نمایید.

برای مطالعه بیشتر در زمینه تئوری موسیقی می‌توانید به کتاب مصطفی‌کمال پورتراب با نام «تئوری موسیقی» (لینک خرید) یا کتاب «تئوری بنیادی موسیقی» نوشته پرویز منصوری (لینک خرید) مراجعه کنید. کتاب تئوری بنیادی موسیقی که من ترجیحش می‌دهم، ممکن است در نوبت‌های مختلف چاپ رنگ جلدش عوض شود. این نسخه‌ها با هم تفاوتی ندارند.

بایگانی گفتارهای آموزشی

ساختار گفتارهای آموزشی سایت در حال تغییر و بهبود است. این تغییرات برای ایجاد سهولت گسترش و افزایش این گفتارها و همینطور دسترسی آسانتر مخاطبان در حال انجام است. به مرور همه‌ی گفتارها به این بخش افزوده خواهند شد.


نوشته‌های اخیر وبلاگ

کسر میزان یا میزان‌نما

پرسش و پاسخ ابتدایی در مورد کسر میزان یا میزان‌نما

میزان چیست؟

برای درک میزان‌نما یا کسر میزان لازم است ابتدا بدانیم میزان چیست. موسیقی را به واحد‌های زمانی منظمی تقسیم می‌کنند و این واحدها را با خطی عمودی از هم جدا می‌کنند. به هر کدام از این واحدها یک میزان گفته می‌شود.
خط میزان روی خطوط حامل

کسر میزان (میزان‌نما) چیست؟

دو عدد است که روی هم نوشته می‌شوند و حامل مفاهیمی در مورد هر قطعه موسیقی‌ست.
میزان نمای چهار چهار برجسته شده

کسر میزان (میزان‌نما) را کجای نوشتار موسیقی می‌توانید پیدا کنیم؟

کسر میزان یا میزان‌نما در ابتدای قطعات موسیقی و بعد از کلید (کلیدِ سُل، کلیدِ فا یا هر کلید دیگر) می‌آید.
کسر میزان (میزان‌نما) در ابتدای قطعه موسیقی

چطور تلفظ می‌شود؟

بدون هیچ اضافه‌ای دو عدد را پشت هم می‌خوانیم. یعنی برای میزان‌نمای بالا می‌گوییم: چهارچهار (مثل کسر نمی‌گوییم چهارچهارُم)

چرا هر بار اسم‌های مختلفی برایش استفاده می‌کنیم؟

شکل میزان‌نما (دو عدد روی هم) شبیه کسر در ریاضی‌ست، شاید به همین خاطر از گذشته به آن کسر میزان می‌گویند. به دو دلیل برخی از تئوریسین‌های موسیقی و موسیقی‌دان‌های ایرانی پیشنهادات دیگری برای نام‌گذاری این نشانه دارند.

  • نام «کسر میزان» کارکرد این نشانه را به روشنی منتقل نمی‌کند.
  • نام معمول این نشانه در زبان انگلیسی «Time signature» است و می‌شود ترجمه صحیح‌تری از آن ارایه داد.
    از همین رو نام‌های دیگری برای این نشانه پیشنهاد شده است که گاهی گویاتر هستند. نام‌هایی مانند میزان‌نما، زمان‌نما، نشانه‌ی میزان، عدد میزان و شاید نام‌های دیگری که نگارنده از آنها بی‌اطلاع است. در هر حال، هر کدام از این اسم‌ها را شنیدید، بدانید که قصد همان چیزی‌ست که در این نوشته در موردش حرف می‌زنیم.

چرا از میزان‌نما (کسر میزان) استفاده می‌کنیم؟

در نگاه اول کارکرد میزان‌نما (کسر میزان) نشان دادن تقسیمات زمانی قطعه و یا به عبارت دیگر مشخصات هر میزان است. از نگاهی دیگر کارکرد اصلی میزان‌نما، مشخص کردن محل ضرب‌های موکد (قوی) در موسیقی‌ست.

درک میزان‌نما

برای اینکه بفهمیم میزان‌نما چه چیزی را نشان می‌دهد، هر کدام از دو عددش را جداگانه بررسی می‌کنیم.

عدد پایین

پیش از این در بخش آموزش والدین به مفهوم ارزش زمانی نت‌ها (دیرند) و شیوه نمایش‌شان در نوشتار موسیقی پرداخته‌ایم. در این جا یاد می‌گیریم که هر کدام از این دیرندها یک عدد منحصر به فرد دارند. چیزی مثل یک کد. برای مثال کدِ مربوط به نت سیاه عدد چهار است؛ یا کد مربوط به نت چنگ عدد هشت است. این کدها را از طریق جدول زیر می‌توانید پیدا کنید. خبر خوب اینکه لازم نیست همه را به خاطر بسپارید. در اکثر قطعات (مخصوصا قطعاتی که در دوره ارف-شولورک) میزان‌نماهایی استفاده می‌شود که عدد پایین‌شان ۴ (سیاه) یا ۸ (چنگ) و به ندرت ۲ (سفید) است. پس به خاطر سپردن همین دو (یا سه) مورد کافی است. اگر فراموش‌شان کردید می‌توانید به این جدول مراجعه کنید.

نامشکل در نوشتار موسیقیکد برای عدد پایین میزان‌نما
گردنت گرد1
سفیدنت سفید2
سیاهنت سیاه4
چنگنت چنگ8
دولاچنگنت دولاچنگ16

عدد بالایی

عدد بالایی تعداد نت (همان نتی که کدش در عدد پایین آمده) در هر میزان را نشان می‌دهد؛ همین! حالا که معنی هر دو عدد را می‌دانیم می‌توانیم بفهمیم هر میزان‌نما (کسر میزان) چه معنی‌یی می‌دهد. جدول پایین را ببینید.

میزان نمانت به جای عدد پایینتوضیح
میزان‌نمای دو دومیزان‌نمای دو دودو نت سفید در هر میزان
میزان‌نمای دوچهارمیزان‌نمای دوچهاردو نت سیاه در هر میزان
میزان‌نمای سه چهارمیزان‌نمای سه چهارسه نت سیاه در هر میزان
میزان‌نمای چهارچهارمیزان‌نمای چهارچهارچهار نت سیاه در هر میزان
میزان‌نمای شش هشتمیزان‌نمای شش هشتشش نت چنگ در هر میزان
میزان‌نمای نه هشتمیزان‌نمای نه هشتنه نت چنگ در هر میزان
میزان‌نمای پنج چهارمیزان‌نمای پنج چهارپنج نت سیاه در هر میزان

از مجموعه گفتارهای آموزشی : این مجموعه برای آموزش منظم و یا مراجعه‌های گاه‌به‌گاه والدین کودکانِ حاضر در دوره‌های موسیقی کودک طراحی شده‌است. این مقالات کوتاه آموزشی به مرور افزایش و بهبود خواهند یافت. در صورت نیاز به آموزش عناوینی که اکنون در سایت موجود نیست، مشاهده ایراد و یا تمایل به ارایه پیشنهاد از صفحه ارتباط با من استفاده نمایید.

برای مطالعه بیشتر در زمینه تئوری موسیقی می‌توانید به کتاب مصطفی‌کمال پورتراب با نام «تئوری موسیقی» (لینک خرید) یا کتاب «تئوری بنیادی موسیقی» نوشته پرویز منصوری (لینک خرید) مراجعه کنید. کتاب تئوری بنیادی موسیقی که من ترجیحش می‌دهم، ممکن است در نوبت‌های مختلف چاپ رنگ جلدش عوض شود. این نسخه‌ها با هم تفاوتی ندارند.

بایگانی گفتارهای آموزشی

ساختار گفتارهای آموزشی سایت در حال تغییر و بهبود است. این تغییرات برای ایجاد سهولت گسترش و افزایش این گفتارها و همینطور دسترسی آسانتر مخاطبان در حال انجام است. به مرور همه‌ی گفتارها به این بخش افزوده خواهند شد.