کارناوال حیوانات – معرفی آثار موسیقی کودک

این بار می‌خواهیم مجموعه‌ای را معرفی کنیم که برای نواخته شدن توسط بچه‌ها در کلاس‌های موسیقی کودک نوشته نشده‌است. مجموعه‌ای که هم بچه‌ها و هم والدین از شنیدنش لذت ببرند. ضمن شنیدن این موسیقی، با سازهای موسیقی و صدای به‌خصوصِ هر کدام هم آشنا می‌شویم. فکر می‌کنم از این بهتر نمی‌شود. مخصوصا اگر لئونارد برنستِین ارکستر را رهبری کرده باشد و با توضیحاتش بُعد دیگری به شناختمان نسبت خود موسیقی هم به ما بدهد. این مجموعه را می‌توانید با نام «موسیقی برای کودکان کارناوال حیوانات ، پیتر و گرگ» از نشر کارگاه موسیقی (ظاهرا همان نشر ماهور) تهیه کنید.

لئونارد برنستِین (۱۹۱۸ – ۱۹۹۰)

لئونارد برنستِین آهنگساز، رهبر، نویسنده، مدرس موسیقی و پیانیست آمریکایی بود. برنستِین مثل کارل ارف (آهنگساز و مولف دیدگاه آموزشی ارف-شولورک) با آموزش بچه‌ها رابطه خوبی داشت و کارهای مهمی در این مورد انجام داد. شیوه برنستِین برای آموزش، برگزاری کنسرت‌های آموزشی برای کودکان و نوجوانان بود. این کنسرت‌ها در آن زمان از تلویزیون هم پخش می‌شدند و کودکان علاقه‌مند به موسیقی در سراسر کشورش از او چیزهای زیادی می‌آموختند.

خودش درباره‌ی فعالیت‌های مختلفش در دنیای موسیقی می‌گفت: «می‌خواهم تدریس هم بکنم، کتاب هم بنویسم و شعر بسرایم. تلاش می‌کنم به معنای کاملِ این واژه‌ی شگفت‌انگیز، یک موسیقی‌دان باشم.»
از متن اطلاعات سی‌دی

کارناوال حیوانات و کامیل سن‌سانس (۱۸۳۵ – ۱۹۲۱)

کامیل سن‌سانس آهنگساز، رهبر و نوازنده ارگان و پیانوی فرانسوی بود. کارناوال حیوانات قطعه شوخ‌وشنگی‌ست که در ابتدا برای یک اجرای خصوصی نوشته شده بود. نکته جالب اینکه گفته می‌شود از آنجایی که وجهه جدی آهنگساز با قطعه سازگار نبود، جز یکی از قطعه‌ها بقیه در زمان زندگی سن‌سانس منتشر نشدند. اون در وصیت‌نامه‌اش خواسته بود که بعد از مرگش منتشر شوند. قطعه کارناوال حیوانات چهارده قسمت دارد. در هر قسمت قطعه، ما شنونده‌ها از دسته‌ای از حیوانات بازدید می‌کنیم و گاهی میان این حیوانات چیزهایی را می‌بینیم که انتظارش را نداریم. این قطعه در حالت معمول با ارکستر نواخته می‌شود و متن و شعری به همراه ندارد. در این ضبط، لئونارد برنستاین توضیحاتی را در ابتدای قطعات اضافه کرده که به درک بهتر و لذت بیشتر از شنیدن مجموعه کمک زیادی می‌کند.

پیتر و گرگِ سرگِی پرُکُفیِف (۱۸۹۱ – ۱۹۵۳)

پرُکُفیِف آهنگساز، پانیست و رهبر اهل شوروی (اکراین، روسیه) بود. پیتر و گرگ یک مجموعه موسیقی کلاسیک است که برای ارکستر نوشته شده است و با همراهی یک راوی (که قصه را تعریف می‌کند) اجرا می‌شود. هدف از نوشتن این قطعه تهیه یک اثر موسیقایی برای کودکان بود که در سازهای ارکستر را نیز به کودکان و نوجوانان معرفی کند. این قطعه معروف‌ترین قطعه پرُکُفیِف است. همچنین از نظر تعداد اجرا میان قطعات موسیقی کلاسیک، بین پراجراترین‌هاست. ضبط‌های زیادی از این قطعه موجود است و تعدادی ویدیو هم برایش تهیه شده. حتی شرکت دیزنی هم یک کارتون برای این قطعه ساخته‌است. در این سی‌دی قطعه را با رهبری و روایت لئونارد برنستِین می‌شنویم.

بابک بوبان و کارهای ارزشمند و خوبش

در این سالها بابک بوبان که مترجم و گوینده فارسی (به جای صدای لئونارد برنستِین) «موسیقی برای کودکان کارناوال حیوانات ، پیتر و گرگ» هم هست، کارهای ارزشمندی دیگری هم انجام داده‌است. از ترجمه و گویندگی مجموعه تصویری کنسرت‌های برنستِین برای کودکان و نوجوانان، انتشار موسیقی ایرانی برای کودکان و نوجوانان و کارهای دیگر. برای من نام بابک بوبان روی یک مجموعه، نشانه این است که برایش زحمت کشیده شده و حتما ارزش شنیدن را دارد. وقتی نوشته‌های بوبان را در جلد سی‌دی می‌دیدم، متوجه شدم که بوبان هم، مثل بحثی که در نوشته‌های پیشین (معرفی رنگین کمون ثمین باغچه‌بان و دنیای شادی ناصر نظر) مطرح کردم، به موضوع تفاوت موسیقی‌هایی که برای نواخته شدن توسط کودکان نوشته شده‌اند و موسیقی‌هایی که برای شنیده‌شدن توسط بچه‌ها نوشته‌شده‌اند پرداخته است. در این قسمت با او موافق هستم. وقتی ادامه یادداشت را می‌خوانیم، به بخشی می‌رسیم که در مورد ارف-شولوِرک است. بوبان به برداشتی که در ایران از ارف-شولوِرک شده‌است انتقاد دارد. خوشبختانه موضوعاتی که جایشان را خالی می‌بینند، در حقیقت بخشی از این روش هستند. شاید آن کلاس‌هایی که مشاهده کرده‌اند، چندان به اصول ارف-شولوِرک پایبند نبوده‌اند. مثلا پرداختن به موسیقی بومی (در مورد ما موسیقی ایرانی خودمان) یکی از مهمترین تاکید‌های این دیدگاه آموزشی است. در نتیجه موضوعاتی که به آنها اشاره می‌شود، مهم هستند. مطالعات من نشان می‌دهد که از نظر کارل ارف (وباقی نظریه پردازان ارف-شولوِرک) هم مهم هستند. امیدوارم در همه کلاس‌ها به این اصول پایبند بمانند.

توصیه برای هنگام شنیدن

پیشنهاد می‌کنم وقتی که برای بار اول «موسیقی برای کودکان کارناوال حیوانات ، پیتر و گرگ» را می‌شنوید، پدر و مادر با بچه‌ها کنار هم بنشینند و وقتی اسم سازی می‌آید، پخش موسیقی را متوقف کنند، با تلفن‌همراه یا رایانه، اسم ساز را در اینترنت جستجو کنند. عکسش را با هم ببینند. مقاله سایت ویکی‌پدیا را در موردش بخوانند و نمونه‌های صوتی‌اش را بشنوند. حتی می‌توانند ویدیویی از آن ساز پیدا کنند و ببینند. اینطور شناخت بهتر و به یاد ماندنی‌تری از ساز پیدا می‌کنند. این مجموعه را می‌توانید از طریق سایت بیپ‌تونز به صورت قانونی تهیه کنید. (لینک خرید مجموعه از سایت بیپ‌تونز) البته مهم است که یادآوری کنم که این مجموعه مرجع کاملی برای شناخت همه‌ی سازهای ارکستر سمفونیک نیست و قاعدتاً بخشی از سازها در این مجموعه معرفی نشده‌اند.

بهتاش داورپناه – بهار ۱۳۹۷